Không chỉ là trò chơi của sự “lạ”, bonsai ngược còn là một tuyên ngôn thẩm mỹ – rằng cái đẹp không chỉ nằm ở trật tự, mà đôi khi toả sáng trong chính sự nghịch chiều.
“Có khi phải nhìn đời từ một hướng khác, mới thấy đâu là gốc rễ của mình.” – trích chia sẻ của nghệ nhân Lê Thạnh, người được mệnh danh là “dị nhân cây ngược xứ Quảng”.
Tại một góc nhỏ ở thành phố Tam Kỳ – Quảng Nam (nay là Đà Nẵng), ông Lê Thạnh – người từng là một thầy giáo yêu cây – đã dành hơn 20 năm để tạo nên hàng trăm tác phẩm bonsai ngược độc nhất Việt Nam. Ông được xem là người gieo hồn vào những gốc cây lộn ngược.
Từ những gốc sanh, si, cần thăng… ông uốn, cắt, cố định để thân cây “đổ” xuống trong khi gốc hướng lên, rễ toả như tán mây.
Năm 2020, ông được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) xác nhận là “Người sở hữu nhiều bonsai ngược nhất nước”.
Giới chơi cây gọi ông là “dị nhân xứ Quảng” – không chỉ vì dáng cây khác lạ, mà vì tâm hồn sáng tạo như không chịu nằm yên trong khuôn khổ.
Trong khu vườn nhỏ, những thân cây cong, rễ treo ngược xuống như những dòng suy tưởng. Mỗi tác phẩm mang một triết lý riêng: có cây tượng trưng cho dòng chảy cuộc đời, có cây như chiếc đồng hồ cát – nơi thời gian chảy ngược.
Nghệ thuật của sự nghịch lý – Nếu bonsai truyền thống hướng đến sự quân bình và ổn định, thì bonsai ngược lại chạm tới vẻ đẹp của bất thường.
Sự lộn ngược ấy khiến người xem phải dừng lại, tự hỏi: “Đâu là gốc, đâu là ngọn?”, “Cái gì là nền tảng, cái gì chỉ là hình thức?”.
Trong văn hoá phương Đông, “ngược” vốn không chỉ là sự chống đối, mà còn là tư duy phản tỉnh – nhìn thế giới bằng một góc khác.
Vì vậy, bonsai ngược vừa mang hơi thở nghệ thuật đương đại, vừa đậm chất triết lý phương Đông. “Cây ngược – mà hồn người lại thuận. Khi nhìn nó, ta học được cách điềm nhiên trước nghịch cảnh.” – ông Lê Thạnh từng nói.
Trong tâm thức người chơi cây, có lẽ sự sáng tạo này đã trở thành di sản độc đáo. Nhiều người từng tìm đến vườn cây của ông Lê Thạnh để mua lại những tác phẩm “ngược đời” với giá cao, nhưng ông chỉ mỉm cười từ chối.
Với ông, mỗi cây là một “đứa con” đã trải qua quá trình sinh trưởng đặc biệt: rễ trên trời, thân dưới đất, nhưng vẫn xanh tốt.
Giờ đây, phong trào bonsai ngược đã lan ra nhiều tỉnh thành. Một số nghệ nhân trẻ ở Huế, Bình Định, Đà Lạt, thậm chí cả TP. Hồ Chí Minh đã thử nghiệm kỹ thuật này – như một lời tiếp nối của sự sáng tạo không giới hạn.
Cái đẹp trong sự “lộn ngược” của đời sống. Thú chơi bonsai ngược không chỉ là niềm đam mê với cây cảnh, mà còn là ẩn dụ cho hành trình tìm lại chính mình.
Trong thế giới xô bồ, khi mọi thứ dường như đều chạy theo hướng lên, đôi khi ta cần một cái nhìn… ngược lại – để hiểu rằng sự vươn lên đích thực bắt đầu từ việc dám lật ngược mọi khuôn mẫu.
