Đông Cuông Vọng Từ tọa lạc tại Tả Thanh Oai (Thanh Trì, Hà Nội), do nghệ nhân, đồng thầy Bùi Tuấn Mã làm thủ nhang. Đường về điện thờ thật thi vị, hai bên là rặng xà cừ rủ bóng, cánh đồng lúa xanh non mơn mởn, tạo nên một bức tranh đồng quê Bắc Bộ sống động. Thật hiếm hoi khi giữa chốn đô thành lại tìm được một khung cảnh yên bình đến thế.
Vừa đến nơi, từ xa đã thấy dáng người cao lớn, phong thái đĩnh đạc, nụ cười hiền hậu của đồng thầy Bùi Tuấn Mã chào đón. Cái ôm thân tình của ông khiến tôi càng thêm trân quý sự gắn kết giữa những người hữu duyên trong tín ngưỡng thờ Mẫu.
Không gian thiêng – nơi hội tụ linh khí
Đông Cuông Vọng Từ toạ trên gác hai của tòa nhà. Gian thờ không quá rộng, nhưng gọn gàng, trang nghiêm, ẩn chứa sự linh thiêng qua từng pho tượng sơn son thếp vàng, thật uy nghi. Diện tượng phủ màu thời gian, tạo nên một cảm giác huyền bí, như đang đứng trước những pho tượng cổ trăm năm tuổi.
Bên tách trà nóng dưới tầng một, tôi cùng đồng thầy Bùi Tuấn Mã trò chuyện về hành trình lập điện, về những gian nan trong việc cung thỉnh chư Thánh. Ngoài Đông Cuông Vọng Từ, ông còn thủ nhang Linh Phúc Điện (Phú Xuyên, Hà Nội) và Tranh Giang Vọng Từ (Hưng Hà, Thái Bình) - một chốn ba nơi - thật vất vả. Giữa những thử thách ấy, ông vẫn vững tâm bền chí phụng sự, bởi với ông, tín ngưỡng không chỉ là niềm tin, mà còn là sứ mệnh gìn giữ một Di sản tinh thần quý giá.
Lễ hầu đồng – Khúc giao hoà giữa con người và cõi thiêng
Lễ hầu đồng hôm nay không quá rầm rộ, nhưng lại mang một nét rất riêng. Chỉ với vài ba bản văn, tiếng đàn, tiếng trống nhịp nhàng, không gian như biến thành một cõi linh thiêng, nơi con người gửi gắm lòng thành, nơi thần linh về ngự, ai cũng tin điều đó. Đồng thầy Bùi Tuấn Mã trong tà áo lụa, từng động tác khoan thai đầy thần thái.
Mỗi giá hầu là một câu chuyện. Khi ông nhập đồng vào giá Quan Lớn, ánh mắt sắc sảo, uy nghiêm, từng cử chỉ dứt khoát, mạnh mẽ. Lúc sang giá Chúa Bà, đôi tay mềm mại, dáng vẻ đoan trang, phúc hậu. Khi vào giá Cô Bé, nét tinh nghịch, lanh lợi hiện rõ qua nụ cười chúm chúm. Chứng kiến những màn hóa thân ấy, tôi càng thêm thấm thía rằng hầu đồng không đơn thuần là một nghi thức, mà là cả một kho tàng văn hóa được bảo tồn qua những điệu múa, tiếng nhạc, những lời hát văn thấm đượm tinh thần dân tộc.
Hầu đồng, trong bản chất sâu xa, là một hình thức diễn xướng tâm linh, nơi con người thể hiện niềm tin vào thế giới siêu nhiên, đồng thời tôn vinh những nhân vật lịch sử, huyền thoại có công với dân tộc. Nó không chỉ là nghi lễ tín ngưỡng, mà còn là một bảo tàng sống động của nghệ thuật và tâm thức người Việt.
Tôi lặng nhìn nghi thức linh thiêng ấy và cảm nhận một điều: Hầu đồng giàu tính nghệ thuật, nhưng không phải là một sân khấu trình diễn, mà là một nghi lễ kết nối con người với thế giới tâm linh. Ở đó, tín ngưỡng không bị biến tướng thành sự khoa trương, mà giữ trọn nét đẹp thuần khiết của văn hóa dân gian.
Nét đẹp trong sự giản dị
Điều làm tôi ấn tượng ở đồng thầy Bùi Tuấn Mã không chỉ là thần thái khi hầu Thánh, mà còn ở triết lý sống và hành đạo của ông. Trong thời buổi nhiều người chạy theo sự xa hoa, cầu kỳ, ông vẫn giữ cho mình một lối hầu mộc mạc nhưng đầy tinh tế. Ông quan niệm rằng, “Thờ Thánh cốt ở cái tâm, hầu Thánh cốt ở đúng lề lối, không phải ở mâm cao cỗ đầy.”
Quả thực, từ cung cách bài trí bản điện đến trang phục hầu, tất cả đều mang nét dung dị. Những bộ khăn áo không phải loại gấm vóc quá đắt tiền, mà chỉ là những chất liệu vừa đủ trang trọng, phụ kiện cũng không quá cầu kỳ. Nhưng chính sự giản đơn ấy lại khiến người ta cảm nhận được sự gần gũi, thành tâm.
Hơn cả một nghi lễ, hầu đồng là một minh chứng cho sức sống của tín ngưỡng thờ Mẫu – một tín ngưỡng bản địa mang đậm tinh thần Việt. Và trong dòng chảy bất tận của văn hóa, những người như đồng thầy Bùi Tuấn Mã chính là những người đang âm thầm giữ lửa, để ánh sáng từ cửa Thánh mãi mãi tỏa rạng trong lòng người.
Tín ngưỡng Mẫu – sợi dây kết nối những tâm hồn đồng điệu
Tôi từng nghe nói, những người có “căn duyên” với tín ngưỡng Mẫu, dù xa lạ, nhưng khi gặp nhau sẽ có một sự đồng cảm kỳ lạ. Lần này, tôi càng thấm thía điều đó. Bấy lâu nay, giữa tôi và đồng thầy Bùi Tuấn Mã, không có khoảng cách của khách và vị thủ nhang, chỉ có sự chân tình của những người cùng chung niềm tin, cùng yêu quý và trân trọng một di sản văn hóa.
Tôi chợt nghĩ, trong nhịp sống hiện đại, khi nhiều giá trị truyền thống dần mai một, tín ngưỡng thờ Mẫu vẫn bền bỉ tồn tại bởi nó phản ánh khát vọng bình an, che chở của con người. Không chỉ là một tín ngưỡng dân gian, thờ Mẫu còn là biểu tượng của sự bao dung, của tinh thần “uống nước nhớ nguồn”, của một nền văn hóa tôn vinh cội rễ.
Cuối buổi hầu đồng, tôi lặng lẽ dâng lên chư Thánh một nén tâm hương. Trước điện thờ uy nghi, trong không gian trầm mặc, tôi nguyện cầu cho tín ngưỡng thờ Mẫu mãi trường tồn, cho những người như đồng thầy Bùi Tuấn Mã tiếp tục giữ lửa truyền thống, để những thế hệ sau vẫn còn cơ hội hiểu và trân trọng một di sản thiêng liêng của cha ông.
Trên đường về, trời đã xế chiều. Những rặng xà cừ hai bên đường như in bóng xuống ký ức tôi về một buổi hầu đồng thấm đẫm tinh thần văn hóa. Tôi chợt hiểu rằng, những ai tìm đến tín ngưỡng thờ Mẫu không chỉ để cầu tài, cầu lộc, mà còn để tìm về cội nguồn tâm linh – nơi trái tim mỗi người đều có thể tìm thấy sự an yên.
Với tôi, những chuyến đi như thế không chỉ là hành trình về với tín ngưỡng, mà còn là cơ hội để gặp gỡ những con người tâm thành, để thêm yêu, thêm trân quý một nét văn hóa tín ngưỡng của dân tộc.
Và tôi biết, mình sẽ còn quay lại nơi đây…
