Giữ cương vị Trưởng Ban Tín ngưỡng - Viện Nghiên cứu và Phát triển đạo Mẫu Việt Nam, đồng thời là Thủ nhang Minh Sơn Phổ Quang Tĩnh , thầy là người không chỉ hành lễ, mà còn kiến tạo không gian đạo đức và tri thức cho cộng đồng tín ngưỡng. Ở thầy, chức vị không nâng cái tôi, mà nâng đạo hạnh. Chính vì gánh trên vai trọng trách lớn, thầy lại càng sống giản dị, hành xử ôn hoà, khiêm cung giữa đời, như thể muốn dùng sự tĩnh lặng để làm nền cho thanh âm của Mẫu vang xa.
Tín ngưỡng thờ Mẫu, được dân gian gọi là đạo Mẫu, di sản tinh thần riêng có của người Việt, không chỉ là niềm tin siêu linh vào các đấng tối linh nữ thần, mà còn là tiếng nói của cộng đồng, là sự hóa thân của tự nhiên và con người trong hành trình gìn giữ sự sống. Mảnh đất Thái Bình trù phú từ phù sa, thâm hậu trong truyền thống, là nơi tín ngưỡng ấy bén rễ và lan toả từ bao đời. Làng Cao Mại, với câu truyền đời:
“Chợ huyện có tan,
Sơn môn Cao Mại không mòn cao tăng”
…như chính là nơi sản sinh ra những bậc chân đồng thế hệ, mà đồng thầy Hoàng Xuân Thuỷ là một hiện thân rạng rỡ.
Sinh ra trong gia đình có nề nếp đạo, mới 13 tuổi, thầy đã được “chọn vía”, như người xưa nói, để bước lên con đường hành đạo. Nhưng chẳng vội vã tìm hào quang, thầy trì chí dưỡng tâm, đến năm 16 tuổi mới chính thức ra trình đồng, tiếp nhận căn cơ và tu tập nghiêm cẩn.
“Chấm đồng từ thuở mười ba,
Đền khi mười chín mới ra trình đồng.”
Câu ca dao cũ chẳng phải để kể tuổi, mà là để nói đến cái đạo lý tu thân giữa nếp sống thánh tịnh: người có căn duyên thì sớm được kêu, nhưng muốn làm thầy thì phải học, học từ cung cách hầu thánh đến đạo làm người; học từ hành lễ đến dưỡng đức. Ở đồng thầy Hoàng Xuân Thuỷ, mọi bước đi đều vững như đá tảng, nhưng không ồn ào, đó là phẩm hạnh của người hành đạo bằng tâm sáng và lòng khiêm nhường.
Không chỉ phụng sự tại quê nhà, thầy còn thực hành nghi lễ tại nhiều đền phủ trong nước và giao lưu văn hoá tín ngưỡng với cộng đồng người Việt ở hải ngoại. Thầy không mang “chức danh” đi làm dấu ấn, mà mang tinh thần đạo Mẫu Việt, khoan hòa, nhân ái, trong sáng, đến với mọi người. Thầy nhiều năm là ủy viên trong Ban chấp hành Hội Thanh đồng, Đạo quan tỉnh Thái Bình trước đây, đóng vai trò người giữ lửa đạo pháp, đồng thời nâng đỡ lớp trẻ đang bước vào con đường tu tập.
Năm 2019, khi đại dịch Covid-19 bủa vây thế giới, đình miếu vắng hương, giá đồng ngưng trống phách, thầy không vì thế mà loạn đạo tâm, cũng không ép đệ tử hành lễ trái quy định. Ngược lại, chính thầy là người nâng đỡ tinh thần, bảo hộ niềm tin cho hàng trăm con nhang:
“Các con không cần phải về. Khi tâm đã hướng về Thánh, hướng về thầy, thì nơi đâu cũng là cội nguồn. Cái đạo nằm trong lòng chứ không phải ở hình tướng. Sống tử tế, biết thương người, là đang hầu Mẫu bằng đời sống.”
Những lời mộc mạc ấy, lại chính là kinh Mẫu sống, là bài học lớn cho cả những người đã nhiều năm đứng giá, hành lễ. Bởi đạo đâu chỉ nằm ở mũ mão, trướng rồng, mà nằm ở lòng người.
Giữa thời buổi mà không ít giá trị tâm linh bị gán ghép với thị trường và hình thức, đồng thầy Hoàng Xuân Thuỷ vẫn bền lòng. Ở Minh Sơn Phổ Quang Tĩnh, nơi thầy làm thủ nhang, không chỉ có khói nhang, mà còn có ánh sáng nhân tâm, có sự giao thoa giữa thiêng liêng và tỉnh thức. Là người đứng đầu một ban nghiên cứu về tín ngưỡng, thầy không hô hào, không tranh biện, thầy chỉ lặng lẽ làm đúng, làm đẹp, và làm bền.
Người xưa có câu:
“Đạo cao đức trọng, ngôn dĩ vi sư.”
Với đồng thầy Hoàng Xuân Thuỷ, người thầy của đời, người trò của Thánh, mỗi giá đồng là một lần soi mình, mỗi bài giảng là một lần gieo đạo, và mỗi bước đi là một lần giữ gìn nét văn hoá linh thiêng của dân tộc.
