Một số TikToker, Youtuber,… trong làn sóng thần tượng hóa này, đã rơi vào trạng thái “mù quáng” về vị trí của mình, ngộ nhận rằng sức ảnh hưởng trên mạng xã hội có thể vượt qua luật pháp, đạo đức và các chuẩn mực văn hóa. Khi đó, họ không còn xem mình là một công dân sống trong khuôn khổ xã hội, mà là một “thực thể đặc biệt”, được miễn trừ khỏi những ràng buộc thông thường.
Thiếu hiểu biết hay cố tình tạo hiệu ứng?
Không phải tất cả những người đăng tải nội dung phản cảm hay vi phạm pháp luật đều vô tình. Nhiều người hoàn toàn ý thức được hành vi của mình là sai trái, nhưng họ vẫn làm vì một mục tiêu rõ ràng: gây chú ý, tạo sóng truyền thông, đánh đổi tai tiếng lấy danh tiếng.
Tháng 11/2022, TikToker Nờ Ô Nô (Phạm Đức Tuấn) bị Sở Thông tin và Truyền thông TP.HCM xử phạt 7,5 triệu đồng vì đăng clip có nội dung miệt thị người nghèo. Đến tháng 12/2024, anh tiếp tục bị xử phạt 30 triệu đồng vì phát tán video so sánh các nhân vật hiện đại với Chủ tịch Hồ Chí Minh, bị đánh giá là xúc phạm danh nhân, anh hùng dân tộc.
TikToker Lộc Fuho – người từng nổi bật với hình ảnh lao động chân chính – cũng không tránh khỏi vòng xoáy nội dung câu view. Anh từng đăng các livestream dạy học với phong cách lố bịch, lời nói phản cảm nhằm giữ tương tác, dù không vi phạm pháp luật nghiêm trọng nhưng đã gây tranh cãi về giá trị nội dung.
Đặc biệt, ngày 5/4/2025, TikToker Mai Văn Dưỡng (biệt danh “Dưỡng Dướng Dường”, 39 tuổi, trú tại thị trấn Trà My, huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam) bị Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Quảng Nam khởi tố, bắt tạm giam. Ông bị điều tra theo khoản 2, điều 331 Bộ luật Hình sự về tội “Lợi dụng quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân”. Trên TikTok, Dưỡng thường xuyên đăng tải các video có nội dung xuyên tạc, kích động, làm sai lệch nhận thức cộng đồng.
Một trường hợp khác là TikToker Bùi Phương Nam (biệt danh “Nam Birthday”, trú tại Vĩnh Phúc) bị Công an khởi tố vào tháng 3/2025 sau khi livestream quá trình lái xe trong tình trạng có rượu bia, đi ngược chiều và có lời lẽ xúc phạm lực lượng chức năng. Hành vi của Nam không chỉ vi phạm nghiêm trọng luật giao thông mà còn thể hiện sự coi thường pháp luật khi phát trực tiếp để… thu hút sự chú ý.
Văn hóa “mạng” và sự xuống cấp của chuẩn mực
Xã hội Việt Nam vốn coi trọng đạo lý, tôn ti, lẽ phải. Nhưng trên không gian mạng, các chuẩn mực đó dễ bị xóa nhòa. Khi một TikToker có thể mắng chửi người khác công khai, vu khống, bịa đặt, thậm chí thách thức chính quyền mà vẫn có người theo dõi, tung hô… thì văn hóa truyền thống bị “bóp méo” bởi sức mạnh của thuật toán và thị hiếu lệch lạc.
Điều nguy hiểm là giới trẻ – đặc biệt là những người còn đang hình thành nhân cách – lại dễ bị ảnh hưởng nhất. Họ thấy rằng hành vi ngông cuồng lại được quan tâm, nên bắt chước, dẫn đến một vòng luẩn quẩn của sự xuống cấp văn hóa và đạo đức.
Vai trò của cộng đồng và trách nhiệm giáo dục
Cuối cùng, câu hỏi đặt ra là: Chúng ta – những người "tiêu dùng" nội dung – đang góp phần vào hiện tượng này như thế nào? Mỗi lượt xem, lượt chia sẻ của chúng ta có thể đang tiếp tay cho những giá trị sai lệch.
Đã đến lúc cần một nền giáo dục truyền thông toàn diện, dạy người trẻ cách sử dụng mạng xã hội một cách có trách nhiệm, có nhận thức. Đồng thời, các nền tảng số cũng cần có vai trò kiểm duyệt rõ ràng, không để những nội dung vi phạm tồn tại và lan rộng.
Tóm lại, hiện tượng TikToker, Youtuber,... vi phạm pháp luật là biểu hiện cụ thể của một khủng hoảng văn hóa – nơi danh vọng ảo lấn át đạo đức thực, nơi sự nổi tiếng được đánh đổi bằng tai tiếng. Muốn giải quyết tận gốc, cần cả một sự thay đổi từ nhận thức cá nhân đến chính sách cộng đồng và vai trò của nền giáo dục văn hóa trong kỷ nguyên số.
Chú thích nguồn:
1. VTV.vn, TikToker Nờ Ô Nô bị xử phạt vì xúc phạm người già, đăng ngày 29/11/2022.
2. Tuổi Trẻ Online, TikToker Nờ Ô Nô bị phạt 30 triệu vì cung cấp thông tin xúc phạm lãnh tụ, đăng ngày 5/12/2024.
3. Vietnamnet.vn, Kênh YouTube của Lộc Fuho đối diện nguy cơ bị xóa, đăng ngày 14/6/2023.
4. Báo Quảng Nam, Khởi tố, bắt tạm giam Mai Văn Dưỡng vì lợi dụng quyền tự do dân chủ, đăng ngày 5/4/2025.
5. Báo Vĩnh Phúc, TikToker “Nam Birthday” bị khởi tố do vi phạm luật giao thông và phát ngôn thiếu chuẩn mực, đăng ngày 18/3/2025.
